เมื่อวาน (2015.10.11) ตอนปั่นจักรยานเล่น ได้ยินเสียงแว่วตามสายลม น้องคนหนึ่งพยายามอธิบายว่า abduction เป็นลูกผสมระหว่าง induction กับ deduction ... เมื่อคืน ตอนอาบน้ำก็คิดว่าจะพูดเรื่องนี้ แต่พออาบเสร็จ ลืม เคยอ่านเจอในหนังสือรวมบทความที่ Umberto Eco เป็นบรรณาธิการ The Sign of Three แต่จำชื่อบทความและคนเขียนไม่ได้ล่ะ ตอนหนึ่ง มีคำอธิบายง่าย ๆ แต่ชัดในความแตกต่างระหว่าง induction, deduction, กับ abduction อาจจะเป็นคำอธิบายของ Peirce เองด้วยซ้ำ
ถ้าเราเริ่มจากความรู้ว่า ในถุงใบนี้มีถั่วและถั่วทุกเม็ดในถุงใบนี้มีสีขาว ถ้านาย ก. หยิบถั่วออกมา 1 เม็ด เราสรุปได้อย่างมั่นใจเลยว่า ถั่วเม็ดนั้นเป็นสีขาว ... วิธีสร้างข้อสรุปอันนี้ เรียก deduction ถ้าเราเริ่มจากมีถุงถุงหนึ่ง เราสุ่มหยิบถั่วออกมาจากถุงทีละเม็ด ทีละเม็ด (จนมากพอที่รู้สึกว่าจำนวนถั่วที่หยิบออกมาสามารถใช้เป็นตัวแทนประชากรถั่วทั้งหมดในถุงได้) และพบว่าถั่วทุกเม็ดที่หยิบออกมานั้นเป็นสีขาว เราสร้างความรู้จากวิธีการแสวงหาความรู้ดังกล่าวว่า ถั่วทั้งหมดในถุงใบนี้เป็นสีขาว ... วิธีการสร้างความรู้อันนี้ เรียก induction ทีนี้ abduction จะเริ่มจาก setting อีกแบบ (และ Peirce บอกว่า abduction เป็นการสร้าง hypothesis) คือ ถ้าเรามีความรู้ว่าถั่วทุกเม็ดในถุงนี้เป็นสีขาว และเราสังเกตเห็นว่าใกล้ ๆ กับถุงใบนั้นมีถั่วสีขาววางกองอยู่ เราเลยตั้งสมมติฐานว่า ไอ้ถั่วกองนั้นนะจะต้องถูกหยิบออกมาจากถุงใบนั้น ... abduction ข้อน่าสังเกต Frankfurt โจมตีว่า abduction ไม่ใช่การสร้างสมมติฐานแต่เป็นการเลือกใช้สมมติฐาน จาก Peirce ที่พูดถึงตรรกะของ abduction ในฟอร์ม 1. เราสังเกตพบข้อเท็จจริงที่น่าสนใจบางอย่าง Y 2. (และรู้ว่า) ถ้า X เป็นจริงแล้ว Y จะเป็นผลสืบเนื่องทางตรรกะจาก X 3. ฉะนั้น จึงสมเหตุสมผลที่จะตั้งสมมติฐานว่า X เป็นจริง สิ่งที่ Frankfurt โจมตีคือ ดูสิ ไอ้ premise 2 มันบอกว่าความรู้มีมาก่อนข้อสรุป ฉะนั้นจากฟอร์มนี้ฟ้องชัด ๆ ว่า abduction ไม่ได้สร้างสมมติฐาน แต่แค่เลือกเอาสมมติฐานที่มีความเป็นไปได้มาใช้หรือเลือกยอมรับบางสมมติฐานเพื่อใช้สืบสาวปรากฎการณ์ต่อไป ถึงจุดนี้ คุณคิดว่า abduction เป็นลูกผสมระหว่าง deduction กับ induction มั้ยฮะ